Đặc xá, đại xá và tha tù trước thời hạn có điều kiện là các biện pháp thể hiện chính sách khoan hồng của Nhà nước đối với người thi hành án phạt tù trong một số trường hợp cụ thể. Tuy nhiên, các biện pháp này sự khác nhau về bản chất pháp lý, thẩm quyền quyết định, đối tượng, thời điểm tiến hành và hậu quả pháp lý. Cụ thể như sau:
- Về bản chất pháp lý
Theo quy định tại khoản 1 Điều 3 Luật Đặc xá năm 2018: “Đặc xá là sự khoan hồng đặc biệt của Nhà nước do Chủ tịch nước quyết định tha tù trước thời hạn cho người bị kết án phạt tù có thời hạn, tù chung thân nhân sự kiện trọng đại, ngày lễ lớn của đất nước hoặc trong trường hợp đặc biệt.”
Tha tù trước thời hạn được quy định tại Điều 1 Nghị quyết 01/2018/NQ-HĐTP ngày 24 tháng 04 năm 2018 của Hội đồng thẩm phán TANDTC hướng dẫn áp dụng Điều 66 và Điều 106 của BLHS về tha tù trước thời hạn có điều kiện. Theo đó, tha tù trước thời hạn có điều kiện là biện pháp được Tòa án áp dụng đối với người đang chấp hành án phạt tù khi có đủ các điều kiện theo quy định của Bộ luật Hình sự, xét thấy không cần buộc họ phải tiếp tục chấp hành án phạt tù tại cơ sở giam giữ.
Đối với đại xá hiện nay chưa có văn bản hướng dẫn nhưng được hiểu là biện pháp tha, miễn hình phạt hoặc giảm nhẹ hình phạt cho một số loại tội phạm hoặc một loạt người phạm pháp nhất định đã hoặc chưa bị truy tố, xét xử, thi hành án.
2. Về thẩm quyền quyết định
– Đối với đặc xá: theo quy định tại Điều 17 Luật Đặc xá năm 2018, Chủ tịch nước có thẩm quyền quyết định đặc xá.
– Đối với đại xá: thẩm quyền quyết định thuộc về Quốc hội theo quy định tại khoản 11 Điều 70 Hiến pháp năm 2013.
– Thẩm quyền quyết định tha tù trước thời hạn có điều kiện thuộc về Tòa án nhân dân cấp tỉnh, Tòa án quân sự cấp quân khu nơi phạm nhân đang chấp hành án phạt tù, trên cơ sở đề nghị của Trại giam; Trại tạm giam thuộc Bộ Công an, Trại tạm giam thuộc Bộ Quốc phòng, cơ quan thi hành án hình sự Công an cấp tỉnh, cơ quan thi hành án hình sự cấp quân khu theo quy định tại Điều 368 BLTTHS năm 2015 và Điều 5, Điều 7 Thông tư liên tịch số 04/2018/TTLT-BCA-BQP-TANDTC-VKSNDTC.
- Về đối tượng áp dụng:
– Đối tượng được đặc xá là người bị kết án phạt tù có thời hạn, tù chung thân đã được giảm xuống tù có thời hạn đang chấp hành hình phạt tù tại các trại giam, trại tạm giam, cơ quan thi hành án hình sự Công an cấp huyện, có đủ điều kiện theo quy định của Luật Đặc xá, Quyết định về đặc xá của Chủ tịch nước đối với từng đợt đặc xá.
– Đối tượng được đại xá là người phạm tội thực hiện các hành vi nêu trong văn bản đại xá, đang trong giai đoạn bị khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án.
– Đối tượng được tha tù trước thời hạn có điều kiện phải là người đang chấp hành án phạt tù tại các trại giam, trại tạm giam, Cơ quan thi hành án hình sự Công an cấp huyện, có đủ điều kiện theo quy định tại các điều 66, 106 Bộ luật Hình sự năm 2015, Nghị quyết 01/2018/NQ-HĐTP.
- Về thời điểm áp dụng
Đặc xá thường được áp dụng nhân dịp sự kiện trọng đại về chính trị, kinh tế, văn hoá, xã hội có ý nghĩa lớn về đối nội, đối ngoại đối với sự phát triển của đất nước; ngày lễ Quốc khánh 2/9 hoặc các ngày lễ khác gắn với những sự kiện lịch sử trọng đại của đất nước.
Đại xá không có quy định về thời điểm cụ thể.
Tha tù trước thời hạn: Việc rà soát, lập hồ sơ xét, đề nghị và thẩm định hồ sơ đề nghị tha tù trước thời hạn có điều kiện phải hoàn thành trước ngày 15 tháng 4 đối với phạm nhân đủ điều kiện sau khi đánh giá, xếp loại chấp hành án phạt tù Quý I, trước ngày 15 tháng 8 đối với phạm nhân đủ điều kiện sau khi đánh giá, xếp loại chấp hành án phạt tù 06 tháng và trước ngày 31 tháng 12 đối với phạm nhân đủ điều kiện sau khi đánh giá, xếp loại chấp hành án phạt tù năm để đề nghị Tòa án có thẩm quyền xem xét, quyết định
- Về hậu quả pháp lý
– Người được đặc xá không phải chấp hành hình phạt tù còn lại. Người được đại xá vẫn có án tích.
– Người đã được đại xá được coi như không phạm tội và họ sẽ không có án tích.
– Người được tha tù trước thời hạn có điều kiện là người chưa chấp hành xong hình phạt tù. Họ được thay đổi từ chấp hành án phạt tù tại các cơ sở giam giữ sang hình thức giao cho cơ quan thi hành án hình sự Công an cấp huyện, cấp quân khu, chính quyền xã, phường, thị trấn giám sát, giáo dục trong thời gian chấp hành án phạt tù còn lại. Trong thời gian thử thách, nếu người được tha tù trước thời hạn có điều kiện không vi phạm các quy định tại khoản 4 Điều 66 của BLHS thì khi hết thời gian thử thách, họ sẽ được cấp giấy chứng nhận chấp hành xong án phạt tù. Nếu họ vi phạm nghĩa vụ thì Tòa án đã ra quyết định tha tù trước thời hạn có điều kiện có thể hủy bỏ quyết định này và buộc họ phải chấp hành phần hình phạt tù còn lại chưa chấp hành theo quy định tại Điều 368 BLTTHS năm 2015
Trên đây là nội dung tư vấn của chúng tôi về “Phân biệt đặc xá, đại xá và tha tù trước thời hạn có điều kiện”. Trong trường hợp cần tìm hiểu rõ hơn hoặc có thắc mắc về vấn đề liên quan, Quý khách hàng vui lòng liên hệ để được giải đáp.
Trân trọng!
Luật gia Phạm Thị Thanh Hiếu
Công ty Luật TNHH Hiệp Thành
0942941668
Email: luathiepthanh@gmail.com