Khái niệm thực hiện hợp đồng khi hoàn cảnh thay đổi cơ bản

Câu hỏi:

Giải đáp thắc mắc tại Công văn số **8/2021/CV-HT***, tôi xin được tóm tắt câu hỏi như sau:

Đề nghị Công ty luật làm rõ khái niệm thực hiện hợp đồng khi hoàn cảnh thay đổi cơ bản.

Dưới đây là tóm lược nội dung giải đáp thắc mắc tại Công văn trên:

1. I. Cơ sở pháp lý

– Bộ luật dân sự số 91/2015/QH13;

1. Nội dung

Điều chỉnh hợp đồng khi hoàn cảnh thay đổi là trường hợp xuất hiện những sự kiện không lường trước được, không làm cho hợp đồng không thể thực hiện được nhưng khi thực hiện thì bên phải thực hiện sẽ tốn kém hơn rất nhiều so với dự tính hay bên nhận thực hiện có được giá trị thấp hơn rất nhiều so với dự tính. Ở đây, khác với xuất hiện sự kiện bất khả khảng làm cho hợp đồng không thể thực hiện được, hoàn cảnh trong cơ chế mà chúng ta đang nghiên cứu không nghiêm trọng tới mức đó nhưng nếu thực hiện thì một bên bị thiệt thòi so với bên còn lại: Hợp đồng vẫn có thể thực hiện nhưng bất công bằng xuất hiện với một bên và có lợi cho bên còn lại

1. Khái niệm hoàn cảnh thay đổi cơ bản

Theo quy định tại khoản 1 Điều 420 Bộ luật Dân sự quy định:

“Điều 420. Thực hiện hợp đồng khi hoàn cảnh thay đổi cơ bản

1. Hoàn cảnh thay đổi cơ bản khi có đủ các điều kiện sau đây:
2. a) Sự thay đổi hoàn cảnh do nguyên nhân khách quan xảy ra sau khi giao kết hợp đồng;
3. b) Tại thời điểm giao kết hợp đồng, các bên không thể lường trước được về sự thay đổi hoàn cảnh;
4. c) Hoàn cảnh thay đổi lớn đến mức nếu như các bên biết trước thì hợp đồng đã không được giao kết hoặc được giao kết nhưng với nội dung hoàn toàn khác;
5. d) Việc tiếp tục thực hiện hợp đồng mà không có sự thay đổi nội dung hợp đồng sẽ gây thiệt hại nghiêm trọng cho một bên;

đ) Bên có lợi ích bị ảnh hưởng đã áp dụng mọi biện pháp cần thiết trong khả năng cho phép, phù hợp với tính chất của hợp đồng mà không thể ngăn chặn, giảm thiểu mức độ ảnh hưởng đến lợi ích…”

Như vậy, có thể hiểu các điều kiện của hoàn cảnh thay đổi cơ bản như sau:

1. a) Hoàn cảnh thay đổi sau khi hợp đồng đã được giao kết;
2. b) Việc hoàn cảnh thay đổi là không thể lường trước được một cách hợp lý vào thời điểm giao kết hợp đồng;
3. c) Rủi ro phát sinh từ việc thay đổi hoàn cảnh không phải là rủi ro mà bên bị ảnh hưởng đáng phải gánh chịu.
4. Phương án giải quyết khi hoàn cảnh thay đổi cơ bản

Theo quy định tại khoản 2 và 3 Điều 420 Bộ luật Dân sự thì:

“Điều 420. Thực hiện hợp đồng khi hoàn cảnh thay đổi cơ bản

…

2. Trong trường hợp hoàn cảnh thay đổi cơ bản, bên có lợi ích bị ảnh hưởng có quyền yêu cầu bên kia đàm phán lại hợp đồng trong một thời hạn hợp lý.
3. Trường hợp các bên không thể thỏa thuận được về việc sửa đổi hợp đồng trong một thời hạn hợp lý, một trong các bên có thể yêu cầu Tòa án:
4. a) Chấm dứt hợp đồng tại một thời điểm xác định;
5. b) Sửa đổi hợp đồng để cân bằng quyền và lợi ích hợp pháp của các bên do hoàn cảnh thay đổi cơ bản;

Tòa án chỉ được quyết định việc sửa đổi hợp đồng trong trường hợp việc chấm dứt hợp đồng sẽ gây thiệt hại lớn hơn so với các chi phí để thực hiện hợp đồng nếu được sửa đổi. …”

Như vậy, khi sự kiện khiến hoàn cảnh thay đổi căn bản xảy ra thì:

– Bên có lợi ích bị ảnh hưởng có quyền yêu cầu bên kia đàm phán lại hợp đồng trong một thời hạn hợp lý;

– Nếu hợp các bên không thể thỏa thuận được về việc sửa đổi hợp đồng trong một thời hạn hợp lý, một trong các bên có thể yêu cầu Tòa án;

3. Khả năng can thiệp của Tòa án

Theo quy định tại khoản 3 Điều 420 Bộ luật Dân sự thì:

“Điều 420. Thực hiện hợp đồng khi hoàn cảnh thay đổi cơ bản

…

3. Trường hợp các bên không thể thỏa thuận được về việc sửa đổi hợp đồng trong một thời hạn hợp lý, một trong các bên có thể yêu cầu Tòa án:
4. a) Chấm dứt hợp đồng tại một thời điểm xác định;
5. b) Sửa đổi hợp đồng để cân bằng quyền và lợi ích hợp pháp của các bên do hoàn cảnh thay đổi cơ bản.

Tòa án chỉ được quyết định việc sửa đổi hợp đồng trong trường hợp việc chấm dứt hợp đồng sẽ gây thiệt hại lớn hơn so với các chi phí để thực hiện hợp đồng nếu được sửa đổi…”

Như vậy, Tòa án có thể can thiệp vào quan hệ hợp đồng mà hoàn cảnh đã thay đổi cơ bản theo yêu cầu của một bên nếu có căn cứ các bên không thể thỏa thuận được theo khoản 2 Điều 420 Bộ luật Dân sự. Thẩm quyền của Tòa án đối với hợp đồng theo yêu cầu của đương sự là:

– Chấm dứt hợp đồng tại một thời điểm xác định; hoặc

– Sửa đổi hợp đồng để cân bằng quyền và lợi ích hợp pháp của các bên do hoàn cảnh thay đổi cơ bản

Trường hợp Tòa án quyết định việc sửa đổi hợp đồng trong trường hợp việc chấm dứt hợp đồng sẽ gây thiệt hại lớn hơn so với các chi phí để thực hiện hợp đồng nếu được sửa đổi.

Trên đây là nội dung quy định về hoàn cảnh thay đổi cơ bản. Trường hợp cần tư vấn cụ thể, chi tiết cho từng trường hợp liên quan, Quý Khách hàng có thể liên hệ tới Công ty Luật Hiệp Thành để nhận được sự tư vấn tốt nhất.

Trân trọng!
Luật gia Đỗ Trần Khởi
Công ty Luật TNHH Hiệp Thành
0942141668
Email: luathiepthanh@gmail.com