Câu hỏi :
Chị V.T.H ở Sóc Trăng có gửi câu hỏi đến Công ty luật như sau:
Hôm qua, tôi bị 4 người lạ mặt đến nhà bắt trói và kéo lên xe. Khi bị bắt trói thì tôi đã la hét và chồng tôi là anh T.N.G đã đến và yêu cầu các đối tượng thả tôi ra. Các đối tượng không đáp ứng yêu cầu của anh T.N.G và đã dùng bình xịt hơi cay và xịt vào mặt anh T.N.G. Anh T.N.G đã lấy được thanh thép sắc nhọn ở gần đó và lao vào tấn công các đối tượng. Các đối tượng nhìn thấy sự việc anh T.N.G có hung khí nguy hiểm đã ngừng kéo tôi lên xe. Nhưng anh T.N.G vẫn tiếp tục lao vào đâm tử vong 2 đối tượng, còn 2 đối tượng đã bỏ chạy. Anh T.N.G đã bị cảnh sát khu vực tạm giữ hình sự ngay sau đó.
Tôi xin hỏi, sự việc trên có đủ cơ sở để cho rằng là do phòng vệ chính đáng không?
Cảm ơn bạn đã tin tưởng và gửi câu hỏi đến Luật Hiệp Thành, câu hỏi của bạn được chuyên gia nghiên cứu và tư vấn như sau:
I. Cơ sở pháp lý
- Bộ luật Hình sự năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017;
- Nghị quyết số 02-HĐTP-TANDTC/QĐ về việc hướng dẫn áp dụng một số quy định của Bộ Luật Hình sự do Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao ban hành ngày 05 tháng 01 năm 1986;
II. Nội dung
- Khái niệm phòng vệ chính đáng trong pháp luật hình sự
Tại Khoản 1 Điều 22 Bộ luật hình sự năm 2015 sửa đổi, bổ sung năm 2017 có quy định:
“Điều 22. Phòng vệ chính đáng
- Phòng vệ chính đáng là hành vi của người vì bảo vệ quyền hoặc lợi ích chính đáng của mình, của người khác hoặc lợi ích của Nhà nước, của cơ quan, tổ chức mà chống trả lại một cách cần thiết người đang có hành vi xâm phạm các lợi ích nói trên.
Phòng vệ chính đáng không phải là tội phạm.”
Để biết một hành vi phòng vệ có được coi là chính đáng hay không, cần phải xét trên các yếu tố hướng dẫn bởi Nghị quyết 02-HĐTP-TANDTC/QĐ hướng dẫn thi hành Bộ luật hình sự 1985, tuy văn bản hết hiệu lực nhưng Tòa án vẫn áp dụng cách phân tích này để xem xét tính “chính đáng” của phòng vệ:
“II- PHÒNG VỆ CHÍNH ĐÁNG (ĐIỀU 12 BLHS)
Điều 13 của Bộ luật hình sự đã quy định:
…
2) … Hành vi xâm phạm tính mạng hoặc sức khỏe của người khác được coi là phòng vệ chính đáng khi có đủ các điều kiện sau đây:
a) Hành vi xâm hại những lợi ích cần phải bảo vệ là hành vi phạm tội hoặc rõ ràng là có tính chất nguy hiểm cho xã hội.
b) Hành vi nguy hiểm cho xã hội đang gây thiệt hại hoặc đe dọa gây thiệt hại thực sự và ngay tức khắc cho những lợi ích cần phải bảo vệ.
c) Phòng vệ chính đáng không chỉ gạt bỏ sự đe dọa, đẩy lùi sự tấn công, mà còn có thể tích cực chống lại sự xâm hại, gây thiệt hại cho chính người xâm hại.
d) Hành vi phòng vệ phải tương xứng với hành vi xâm hại, tức là không có sự chênh lệch quá đáng giữa hành vi phòng vệ với tính chất và mức độ nguy hiểm của hành vi xâm hại.
Tương xứng không có nghĩa là thiệt hại do người phòng vệ gây ra cho người xâm hại phải ngang bằng hoặc nhỏ hơn thiệt hại do người xâm hại đe dọa gây ra hoặc đã gây ra cho người phòng vệ.
Để xem xét hành vi chống trả có tương xứng hay không, có rõ ràng là quá đáng hay không, thì phải xem xét toàn diện những tình tiết có liên quan đến hành vi xâm hại và hành vi phòng vệ như: khách thể cần bảo vệ (thí dụ: bảo vệ địa điểm thuộc bí mật quốc gia, bảo vệ tính mạng); mức độ thiệt hại do hành vi xâm hại có thể gây ra hoặc đã gây ra và do hành vi phòng vệ gây ra; vũ khí, phương tiện, phương pháp mà hai bên đã sử dụng; nhân thân của người xâm hại (nam, nữ; tuổi; người xâm hại là côn đồ, lưu manh…); cường độ của sự tấn công và của sự phòng vệ; hoàn cảnh và nơi xảy ra sự việc (nơi vắng người, nơi đông người, đêm khuya) v.v… Đồng thời cũng cần phải chú ý đến yếu tố tâm lý của người phải phòng vệ có khi không thể có điều kiện để bình tĩnh lựa chọn được chính xác phương pháp, phương tiện chống trả thích hợp, nhất là trong trường hợp họ bị tấn công bất ngờ…”
Rõ ràng nhóm người lạ mặt đã thực hiện hành vi trái pháp luật (có dấu hiệu phạm tội Giữ người trái pháp luật tại điều 157 Bộ luật hình sự 2015, sửa đổi, bổ sung 2017) và việc này đang gây ra thiệt hại cho cô gái khi người đàn ông có hành vi phòng vệ.
Về mức độ tương xứng của hành vi:
- Khách thể cần bảo vệ: quyền tự do của con người
Khách thể bị xâm hại của hành vi chống trả: tính mạng, sức khỏe, nhân phẩm danh dự của người khác
- Mức độ thiệt hại do hành vi xâm hại có thể gây ra: tước đoạt quyền tự do của chị V.T.H;
Mức độ thiệt hại do hành vi chống trả: tước đoạt tính mạng, sức khỏe của người khác
- Phương tiện:
Người có hành vi xâm hại: bình xịt hơi cay – không có khả năng gây thương tích
Người có hành vi chống trả: hung khí nguy hiểm – thanh thép có đầu nhọn
- Yếu tố tâm lý: khi biết được anh T.N.G có hung khí nguy hiểm thì nhóm bắt cóc đã chấm dứt hành vi bắt người nhưng anh T.N.G vẫn tiếp tục tấn công nhóm người. Như vậy, hành vi tấn công của anh T.N.G khi đó không nhằm phòng vệ trước hành vi nào cả.
Vậy, không có cơ sở để cho rằng sự kiện mà chị trao đổi thì anh T.N.G đã phòng vệ chính đáng.
Trên đây là nội dung tư vấn của chúng tôi. Trong trường hợp cần tìm hiểu rõ hơn hoặc có thắc mắc về vấn đề liên quan phiền Quý khách hàng liên hệ để được giải đáp.
Trân trọng!
Luật gia Đỗ Trần Khởi
Công ty Luật TNHH Hiệp Thành
0942141668
Email: luathiepthanh@gmail.com